atgal į sąrašą

Cerkiew Prawosławna pw. Narodzenia Pańskiego w Bukiszkach

Po drodze do Mejszagoły, około 10 km na północny zachód od Wilna, znajduje się wieś Bukiszki. W sąsiedztwie jeziora bez nazwy, na niewielkim wzgórzu porosłym lasem liściastym stoi ozdoba wsi – cerkiew pw. Narodzenia Pańskiego (ros. „Chram Roždestva Christova“).

Cerkiew, która wcześniej nosiła tytuł Matki Bożej Nieustającej Pomocy, cechuje się stylem architektonicznym typowym dla świątyń wyznania prawosławnego – do nieba wzbija się pięć niebieskich kopuł, a sam budynek, choć niewielki, epatuje wzniosłością i majestatycznością. Nawiasem mówiąc, liczba kopuł ma symboliczne znaczenie w religijnej architekturze prawosławnej.

Jeszcze do 1387 roku, gdy Litwa była już ochrzczona, wielu książąt litewskich miało swoje terytoria na ziemiach słowiańskich i było otwartych na prawosławie lub ortodoksyjny chrześcijanizm. To jedna z trzech głównych gałęzi chrześcijaństwa.

W drugiej połowie XIX wieku generał Bożerianow, któremu władza carska przekazała nadzór nad dworem w Bukiszkach, ufundował budowę cerkwi Narodzenia Pańskiego.

Po pierwszej wojnie światowej budynek świątyni próbowali przejąć na swoje potrzeby katolicy. Niestety, sąd uznał to za niesprawiedliwe, ponieważ budowniczy świątyni był prawosławnym. Domniemywa się, że w podziemiach cerkwi Narodzenia Pańskiego pochowana została rodzina Bożerianowów.

Cerkiew pw. Narodzenia Pańskiego w Bukiszkach to obiekt kulturalny o wartości państwowej, wyróżniający się swoim sakralnym przeznaczeniem i architekturą. To jedna z ponad pięćdziesięciu świątyń prawosławnych na terenie Litwy, będąca częścią prawosławnego dekanatu obwodu wileńskiego. Odbywają się tu msze święte, jak również udzielane są sakramenty i inne posługi. Informacje na temat mszy i posług dostępne są przez telefon lub Internet.

Architektura

W stylu architektonicznym cerkwi Narodzenia Pańskiego można dostrzec cechy charakterystyczne dla historyzmu. Historyzm, zgodnie z jednym ze znaczeń, ma na celu odtworzenie stylów sztuki z przeszłości, uzasadniając je badaniami naukowymi w dziedzinie historii sztuki oraz uzupełniając o nowsze technologie. W historyzmie przeważają elementy masywne, wzniosłe i majestatyczne. Niewielka cerkiew o jasnożółtym odcieniu w Bukiszkach sprawia wrażenie bogactwa.

Świątynia na planie prostokąta posiada apsydę – półokrągłą część budynku, którą przykrywa półkopuła. Oprócz centralnej kopuły, świątynie zdobią także cztery boczne wieże zakończone ośmiokątnymi kopułami. Wszystkie z nich są w kolorze niebieskim.

Warto dodać, że liczba kopuł w architekturze prawosławnej (ortodoksyjnej) posiada szczególne znaczenie. Pięć kopuł cerkwi Narodzenia Pańskiego symbolizuje Zbawcę i czterech ewangelistów – Mateusza, Marka, Jana i Łukasza. Jeżeli cerkiew posiada jedną kopułę, oznacza to, że wzniesiono ją ku czci Boga, trzy – ku czci Świętej Trójcy, a siedem – to ku czci siedmiu sakramentów.

Historia

Dwór w Bukiszkach przez długi czas należał do rodziny Radziwiłłów. Po powstaniu w 1863 roku władza carska odebrała sławnej litewskiej rodzinie magnackiej dwór i ziemie, a nowym właścicielem został generał Bożerianow. Był on prawosławnym ortodoksem i to z jego inicjatywy rozpoczęto budowę nowej, murowanej cerkwi, której nadano wezwanie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Po I wojnie światowej Wileńszczyzna przypadła katolickiej Polsce. Miejscowa społeczność religijna zamierzała przejąć cerkiew i przeznaczyć ją na kaplicę parafialną–filię. Z języka łacińskiego filiaoznacza „córkę”, a filiusto „syn”. W języku kościelnym jest to natomiast inny oddział, który nie posiada statusu parafii, a czasami nawet ołtarza. Sąd nie wyraził zgody na przekazanie cerkwi katolikom, ponieważ jej pierwotnym przeznaczeniem była służba wspólnocie prawosławnej. Oprócz tego, swój sprzeciw wyrazili prawosławni z Wilna.

Budynek cerkwi bardzo ucierpiał podczas II wojny światowej. Przez dość długi czas nie było możliwości, aby właściwie zaopiekować się budynkiem. Dopiero niedawno, przed dziesięcioma laty, cerkiew Narodzenia Pańskiego została odbudowana i wyremontowana.

Prawosławni (ortodoksyjni)

Prawosławie, albo ortodoksyjne chrześcijaństwo, w języku greckim oznacza „prawidłową wiarę”. Jesrt drugim pod względem liczby wyznawców na Litwie i świecie (po katolicyzmie) wyznaniem chrześcijańskim. To odgałęzienie chrześcijaństwa, zrodziło się w kulturze antycznej Grecji. Inaczej nazywa się je Wschodnim lub Greckim Kościołem Ortodoksyjnym. Rozłam chrześcijaństwa na Kościół zachodni i wschodni nastąpił w 1054 roku z powodu różnic w obrządku, liturgii i języku.

Prawosławie na Litwie

Według źródeł historycznych, wspólnota ortodoksyjna istnieje na Litwie już od XIII wieku. Z Kościołem prawosławnym Litwa miała styczność jeszcze przed przyjęciem chrztu. Pogańscy książęta na wschodzie władali ziemiami prawosławnych Słowian i często przyjmowali ich wiarę. Do połowy XV wieku ponad 50 książąt na Litwie było wyznania prawosławnego.

Znanych jest sześciu świętych prawosławnych, którzy pochodzili z Litwy. Świętymi zostali ogłoszeni: Dowmunt z Nalszczan, który na chrzcie obrał imię Tymoteusz, krewna Mendoga Charytyna, zakonnik Elizeusz oraz męczennicy z Wilna: Antoni, Jan i Eustachy. Szczątki wszystkich trzech męczenników są przechowywane w Monasterze Ducha Świętego w Wilnie.

Kościół prawosławny na Litwie podlega jurysdykcji Patriarchatu Moskwy i całej Rusi. Jest to jedna z dziewięciu religii i druga pod względem liczebności wyznawców, obecna na Litwie od wieków i uważana za tradycyjną. Na Litwie działa 57 zarejestrowanych wspólnot prawosławnych, które gromadzą około 125-140 tysięcy mieszkańców (około 4%).   Prawosławne domy modlitwy stoją we wszystkich dużych miastach i większości małych. W Wilnie swoją siedzibę ma prawosławny biskup. W litewskiej stolicy znajduje się też Sobór Przeczystej Bogurodzicy oraz centrum duchowe prawosławnych na Litwie – Monaster Ducha Świętego.

Kontaktai

Jaunimo g., 2a, Bukiškio k., Avižienių sen., Vilniaus r.

Nuotraukos