Geograficzne Centrum Europy

Poszukiwania geograficznego centrum Europy trwa już od ponad 200 lat. Astronomowie, geografowie, matematycy i fizycy podają dość różne obliczenia, a w rezultacie mamy pomniki wskazujące centrum Europy w Polsce, w Estonii, na Białorusi, na Słowacji, na Węgrzech i nie tylko.

W 1989 roku naukowcy z Francuskiego Instytutu Geograficznego podali, że według ich obliczeń prawdziwe serce Europy leży na Litwie, 26 km na północ od Wilna (w kierunku Malat), w pobliżu wsi Purnuszki i Bernaty. Co ciekawe, francuscy naukowcy posłużyli się metodą centrów grawitacyjnych, która dotychczas nie była jeszcze stosowana przy ustalaniu centrum Europy. Pomiary wykonano z uwzględnieniem kształtu konturów naszego kontynentu i jego stosunku do siły grawitacyjnej Ziemi.

Aby uczcić ten niecodzienny fakt w 1977 roku na wzgórzu ustawiono głaz pamiątkowy, którym oznaczony został geograficzny środek Europy, leżący na 54 stopniach 54 minutach szerokości północnej i 25 stopniach 19 minutach długości wschodniej. Głaz wyznaczający środek Europy waży aż 9 ton.

Geograficzne centrum Europy to obszar o powierzchni 912 ha, który przyciąga turystów swoim wspaniałym krajobrazem oraz wyjątkowym dziedzictwem kulturowym. W centrum Europy i w jego okolicach znajdują się:

Głaz oznaczający centrum Europy z wygrawerowanymi współrzędnymi
Dęby zasadzone przez głowy państwa Republiki Litewskiej
Wyłożony marmurem plac wskazujący kierunki świata
Pomnik Unii Europejskiej (autorstwa G. Jokubonio)
Wzgórze zamkowe Bernaty i święta góra
Jezioro Girija
U podnóża wzgórza w domu z bali drewnianych znajduje się punkt informacyjny, w którym można nabyć pamiątkowe świadectwo pobytu w geograficznym sercu Europy. Cały zespół pomnikowy pod otwartym niebem jest czynny całodobowo przez cały rok. Poza tym, w pobliżu znajduje się jedno z najstarszych wzgórz zamkowych Bernaty, niedaleko którego archeolodzy odkryli dowody, na to, że tereny te były zamieszkane od I wieku n.e. Można również zobaczyć tutaj świętą górę – ważne miejsce związane z religią i mitologią.

Symbol Unii Europejskiej

Na pamiątkę wstąpienia Litwy do Unii Europejskiej w 2004 roku na wzgórzu postawiono pomnik autorstwa rzeźbiarza Giedymina Jokubonia. Składa się on z kolumny z białego granitu przyozdobionej koroną z 12 złotych gwiazd, które reprezentują państwa Unii Europejskiej.

54°50’45’’ północ – 25°18’23’’ wschód

Chociaż w Europie przez ostatnie dwieście lat ogłoszono kilka różniących się położeniem centrów Europy, to nowe centrum kontynentu ustalone przez naukowców z Francji różni się od innych, ponieważ zostało obliczone przy zastosowaniu zupełnie nowej metodyki.  Stosując metodę centrów grawitacyjnych w 1989 roku ustalono nowe centrum Europy, gdy naukowcy z Francuskiego Instytutu Geograficznego podali, że według ich obliczeń prawdziwe serce Europy leży na 54°50‘ szerokości północnej i 25°19’długości wschodniej.

Warto wiedzieć, że w celu ustalenia dokładnych współrzędnych potrzebne są obliczenia co do sekundy, dlatego w 2004 roku ci sami specjaliści podali dokładniejsze dane wynoszące 54°50‘45’’szerokości północnej i 25°18’23’’ długości wschodniej. To miejsce znajduje się w pobliżu wsi Pasiliai, na północ od Wilna.

Co ciekawe, współrzędne centrum Europy znajdującego się na Litwie, zostały zatwierdzone i wpisane do Światowej Księgi Guinnessa.

Wzgórze zamkowe Bernaty i święta góra

Wieś Bernaty, leżąca nieopodal środka Europy, liczy tylko 6 mieszkańców. Rejony te zamieszkiwane są od pradawnych czasów, o czym świadczy wzgórze zamkowe z nasypami, resztki grodziska i cmentarzysko oraz źródła pisane.

Wzgórze zamkowe to naturalna formacja w postaci wzgórza, na którym znajdują się obiekty obronne i warstwa kulturalna, tzn. przedmioty związane z życiem ludzi. Na terenie Litwy doliczono się około 1000 wzgórz zamkowych! Co ciekawe, taka ilość wzgórz zamkowych jest jedną z najwyższych na świecie. Tylko w promieniu 20 km od środka Europy znajduje się 7 innych wzgórz zamkowych (np. w Niemenczynie, Piliakiemach i Dubinkach).

Wzgórze zamkowe Bernaty to jedno z najstarszych takich wzgórz na Litwie (datowane na I wiek n.e.). Jest to podłużne wzgórze o wysokości około 12 m., na którym kiedyś znajdował się zamek obronny. Wzgórze naturalnie otacza jezioro Girija, fosa obronna i dolina rzeczki wypływającej z jeziora, co jest bardzo charakterystyczne dla tego typu obiektów obronnych.

Na północ od wzgórza zamkowego odkryto resztki grodziska. Podczas badań archeologicznych znaleziono tu przedmioty ceramiczne i żelazne, wypalony w piecach i zlepiony węgiel oraz żużel,  które świadczą o zamieszkiwaniu tych terenów przez ludzio od I do XII wieku n.e. Znaleziska przechowywane są w Litewskim Muzeum Narodowym.

Święta góra odkryta we wsi Bernaty to ważne miejsce kultu pogańskiego związanego z mitologią pogańską. Jest to jedno z najczęstszych miejsc kultu na Litwie. Na świętych górach znajdowały się paleniska do podtrzymywania wiecznego ognia przez wieszczki. Miejsca te były otaczane szczególnym szacunkiem i znajdowały się na otwartej przestrzeni w pobliżu innych obiektów archeologicznych lub niedaleko lasów i rzek uważanych za święte.

Nazwa pochodzi od archaicznego słowaalkalub alkas, czyli „głodny” i wskazuje na związek ze składaniem ofiar „głodnym bogom”. Na świętych górach lub w ich okolicy znajdowane są ludzkie szczątki, co potwierdza fakt, że były one miejscem składania ofiar oraz pochówku.

Warto zauważyć, że nawet po oficjalnym wprowadzeniu chrześcijaństwa, święte góry wciąż stanowiły ważną część życia duchowego i religijnego – ludzie nadal udawali się na nie, aby prosić o zdrowie lub dobre plony i zanosić dary po mszy, a dzieci naśladowały stare zwyczaje podczas wypasu zwierząt.