atgal į sąrašą

Meczet z cmentarzem w Sorok Tatarach

Na południowy zachód od Wilna, na obrzeżach rejonu, leży wieś Sorok Tatary – jedna z najstarszych miejscowości zamieszkiwanych przez Tatarów w Wielkim Księstwie Litewskim. Mieszkano w niej od najstarszych czasów a świadczą o tym znajdujące się w sąsiedztwie wsi kurhany. To rodzaj pradawnego cmentarza, na którym groby, w kształcie okręgu lub owalu, były usypywane z ziemi i kamieni.

Pierwsi Tatarzy zamieszkali Sorok Tatary za czasów Witolda Wielkiego w 1397 roku, gdy książę po zwycięskiej bitwie wrócił do kraju z jeńcami. Mówi się, że na terenie dzisiejszej wsi Witold dał mieszkanie 40 tatarskim jeńcom. Stąd też wzięła się oryginalna nazwa wsi, Qırıq Tatar.

Warto zaznaczyć, że z nazwą wsi wiążą się liczne teorie i legendy. Jedna z nich głosi, że we wsi stały 42 chaty tatarskie, od których pochodzi jej nazwa. Inna teoria wiąże określenie „czterdzieści“ nie z liczbą, ale z tureckim słowem „obfitość“.

Według podania okolicznych mieszkańców, wielki książę podarował wówczas ziemie Tatarom i nadał im przywilej zachowania własnej wiary i zwyczajów. Chcąc, aby Tatarów przybywało, książę zezwolił im na zwyczajową poligamię albo wielożeństwo – tak, aby jeden Tatar, pojmując cztery żony, miał z każdą po dziesięciu synów! Bracia wkrótce założyli wspólnotę zwaną Sorok Tatary.

W samym centrum tatarskiej wsi znajduje się drewniany dom modlitwy – meczet. Jest to najstarszy i jeden z czterech meczetów muzułmańskich na Litwie. Co ciekawe, Litwa jest jedynym krajem bałtyckim, w którym można zobaczyć meczet! Od 1996 roku meczet w Sorok Tatarach to chroniony prawnie przez państwo, sakralny zabytek architektury i historii.

W otoczeniu drzew liściastych, nieopodal meczetu, przez metalową bramę z motywami winogron i słońca, można dostać się na teren muzułmańskiego cmentarza, inaczej zwanego mizar. Część grobów stanowią usypane z ziemi i kamieni, zwężające się ku górze, nagrobki. We wsi Sorok Tatary znajduje się kilka starych cmentarzyków, które pamiętają jeszcze XIV wiek.

Warto dodać, że obok meczetu wspólnota muzułmańska postawiła pamiątkowy kamień ku czci Witolda Wielkiego. Podczas 600. rocznicy obecności Tatarów na Litwie w 1997 roku w ten sposób społeczność tatarska uhonorowała swojego patrona.

Tatarski meczet

Wspólnota tatarska wyznająca islam na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego wybudowała około 60 meczetów, z których 24 znajdowały się na terytorium dzisiejszej Litwy. Do dzisiaj przetrwały tylko cztery. Świątynia w Sorok Tatarach jest najstarszym meczetem ze wszystkich. Uważa się, że pierwszy meczet stanął tu jeszcze za czasów Witolda Wielkiego.

Meczet w Sorok Tatarach jest budowlą na planie kwadratu z dachem czterospadowym. Górująca nad dachem wieżyczka-latarnia to ośmiokątna konstrukcja przykryta podłużną kopułą, wyposażona w przeszklone okienka oraz w iglicę zakończoną półksiężycem – jest odpowiednikiem tradycyjnego minaretu. Minaret to z kolei wysoka wieża z otwartym pomostem w górnej części, z której duchowny nawołuje wiernych do modlitwy. Ciekawe, że minaret, po arabsku manarah, po litewsku znaczy „latarnia“.

Meczet w rejonie wileńskim to jedyny meczet tatarski w byłym Wielkim Księstwie Litewskim, który nie posiada mihrabu. W starożytnej kulturze arabskiej mihrabpełnił funkcję pomieszczenia przeznaczonego na tron władcy, a w architekturze stanowi szczególną część meczetu. Jest to zdobiona marmurowymi lub ceramicznymi płytkami nisza bądź ściana, która wskazuje kierunek modlitwy na Mekkę. Nieważne, w jakim regionie świata znajdują się wierni. Ważne, aby modlili się w kierunku Mekki – rodzinnego miasta Mahometa, muzułmańskiego proroka i założyciela islamu.

Ściany meczetu zdobią tak zwane muhiry, czyli zapisane metodą kaligrafii wersety z Koranu –świętej księgi Muzułmanów. Poświata z płonących świec w wielkich drewnianych lub srebrnych świecznikach nadaje świątyni przytulności i oświetla dekoracje z obrazami Mekki oraz Medyny.

Co charakterystyczne dla świątyń religii Wschodu, kobiety i mężczyźni modlą się w meczecie oddzielnie.Z tego powodu, meczet dzieli się na dwie części, do których prowadzą oddzielne wejścia. Ściana działowa ze względów akustycznych posiada okno zakryte firaną z lekkiego materiału. Podłoga w meczecie jest pokryta dywanami w kolorze zielonym w różnokolorowe wzory, na których wierni modlą się, schylając do samej ziemi.

Warto pamiętać, że aby zwiedzić meczet, należy wcześniej umówić się telefonicznie z przewodniczącą wspólnoty. Dane kontaktowe do niej są dostępne w Internecie lub biuletynie informacyjnym.

Tatarzy na Litwie

Diaspora narodowa Tatarów zaczęła rozwijać się pod koniec XIV wieku, gdy po zwycięskiej bitwie Witolda Wielkiego z jego inicjatywy sprowazono jeńców wojennych z Krymu, Kazania i Złotej Ordy. Początkowa sieć miejscowości Tatarów tureckich rozciągała się na ziemi wileńskiej, trockiej, mińskiej i nowogrodzkiej (obecna Białoruś).

Tatarzy za darowaną ziemię służyli w wojsku, a od ustalonej powierzchni ziemi należało wojsku odstawić zbrojnego rycerza z koniem. Tatarzy często towarzyszyli władcom w wyprawach zbrojnych, polowaniach i łapankach zbójów lub uczestniczyli budowie dróg. Większość ludności miejskiej trudniła się rzemiosłem i handlem, zwłaszcza skórami. Mimo tego, najpopularniejszym zajęciem Tatarów i tak pozostała służba wojskowa.

Co ciekawe, większość Tatarów udowodniła w XIX wieku władzom carskim w Rosji swoje pochodzenie szlacheckie. Zaczęto korzystać z przywilejów tej kasty, tzn. zwolniono ich ze służby wojskowej i podatków. Tatarzy mogli zdobywać wyższe wykształcenie i robić karierę w służbie cywilnej i wojskowej. W ten sposób, powoli wykształciła się inteligencja tatarska. W 1925 roku założono Stowarzyszenie Kultury i Edukacji Tatarskiej, które zaczęło rozpowszechnianie prasy i wydawnictw naukowych oraz powołało rejestr narodowego dziedzictwa kulturowego i renowacji.

Kontaktai

Vytauto g. 9, Keturiasdešimt Totorių k., Pagirių sen., Vilniaus r.

(8-676) 00250

Nuoroda į svetainę

Nuotraukos