Dwór w Pikieliszkach

Opis

W rejonie wileńskim przy skrzyżowaniu starej drogi do Malat i obwodnicy Niemenczyn-Mejszagoła-Jewie leży wieś Pikieliszki. Od głównej drogi prowadzi aleja drzew liściastych, która wiedzie do perełki tej wioski – dworu w Pikieliszkach. Jednopiętrowy dwór w skromnym, klasycystycznym stylu zbudowano w XVIII wieku, a otacza go niewielki ale robiący wrażenie park pełen stuletnich drzew: dębów, brzóz, lip, klonów, itp.

Dworek stojący na północnym brzegu jeziora Zalesie (albo Pikieliszki) na niewielkim wzgórzu, został uznany za zabytek architektoniczny i krajobrazowy o znaczeniu lokalnym i wpisany do rejestru zabytków Republiki Litewskiej w 1992 r.

Dworek, znajdujący się około 16 km od stolicy Litwy, jest znany z tego, że w od roku 1930 do 1934 jego właścicielem był Marszałek Józef Piłsudski. Dworek by letnią rezydencją, do którego często zaglądały głowy państwa polskiego i ministrowie spraw zagranicznych. A propos, Piłsudski obok dworku urządził szkołę podstawową! Po śmierci Marszałka, dworek nie pozostał długo w rękach jego rodziny, ponieważ w 1940 r. został znacjonalizowany, a po II wojnie światowej urzędowały tu różne instytucje, biuro PGR-u, wiejska sala taneczna, itd.

Obecnie dworek w Pikieliszkach jest wyremontowany i mieści się w nim miejscowa biblioteka, oddział Centralnej biblioteki samorządu rejonu wileńskiego. Corocznie na terenie dworu organizowane są dożynki rejonu wileńskiego, które gromadzą mieszkańców okolicznych miejscowości. Oprócz różnorodnych imprez, na pięknie zagospodarowanym terytorium można również organizować rodzinne imprezy.    

Historia dworu w Pikieliszkach

Źródła pisane wspominają, że w pierwszej połowie XVIII w. dwór należał do strażnika smoleńskiego Jana Medunecka, później do zakonu Wileńskiego św. Jerzego a następnie do krewnych Medunecka. Bardzo grube ściany dworu i potężne piece kaflowe świadczą o tym, że dwór zaczęto stawiać w połowie XVIII w. Istnieją dane, które mówią, że ówczesna ziemia należała do szlacheckiej rodziny Pisanków.

Dworek w Pikieliszkach jest dość skromny, elementy zdobnicze są subtelne i umiarkowane. Główne wejście zdobi portyk z kolumnami toskańskimi. Od południowej werandy niewielka aleja ze schodkami prowadzi nad brzeg jeziora. Park znajdujący się na posiadłości musiał został zaprojektowany najpewniej na początku XIX w. w okresie klasycyzmu.

Warto tu dodać, że właściciele dworu nie brali udziału w powstaniach w latach 1831 i 1863 i w ten sposób dwór uniknął konfiskacji. Konfiskacja to był jeden ze sposobów państwa na przejmowanie ziemi i nieruchomości. Wówczas taki dwór mierzy się, opisuje i nakłada się na niego adekwatny zakaz lub ograniczenie, zwany konfiskatą.

W roku 1930 dwór został nabyty przez Aleksandrę i Józefa Piłsudskich. Trzeba tu wyjaśnić, że kawaler orderu „Virtuti Militari” wówczas miał przywilej polegający na prawie otrzymania niewielkiego majątku dworskiego. Taki order otrzymał nie tylko ówczesny Marszałek Polski, ale również jego małżonka, więc razem dostali zezwolenie nabycia szczególnie rozległego majątku, na który składało się 35 ha ziemi rolnej, 25 ha łąk i 73 ha jeziora!

Piłsudski szczególnie polubił dwór w Pikieliszkach, który stał się jego letnią rezydencją w okresie międzywojennym. Stan dworu już wówczas był zły, więc wykonano remont generalny. Do zespołu dworskiego oprócz głównego budynku dworu i otaczającego go parku zaliczała się kiedyś jeszcze stajnia, po której pozostały ruiny. Mimo to i dzisiaj turyści mogą podziwiać konie w zagrodzie urządzonej na terenie posiadłości.

Józef Piłsudski

Józef Piłsudski przyszedł na świat 5 grudnia 1867 r. w Zułowie, w rejonie święciańskim. Był czwartym z kolei dzieckiem z dwunastu dzieci. Rodzina Piłsudskich, jak większość rodzin szlacheckich w Polsce i na Litwie w tamtych czasach w wychowywaniu dzieci przywiązywała duże znaczenie do wartości patriotycznych i miłości do przeszłości.

Według historyków, historia rodziny Piłsudskich wywodząca się ze szlachty litewskiej była raczej typowa w tamtych czasach. Wszyscy ulegli polonizacji, nie mówili po litewsku i pragnęli zjednoczenia z Polską. Mimo to, nie można ich nazwać „prawdziwymi” Polakami, a raczej gente lituanus natione polonus(polskiej narodowości urodzeni na Litwie).

Józef Klemens Piłsudski ukończył Gimnazjum Wileńskie i wyjechał na studia medyczne do Charkowa. Tam zainteresował się ideami rewolucyjnymi „Narodnaja Wola”(„Wola Ludu”) i zaczął działalność socjalistyczną. W rezultacie został oskarżony o spisek, wyrzucony ze studiów i zesłany na Syberię na 5 lat.

Marszałek Piłsudski był kontrowersyjną osobowością i jemu współcześni twierdzili, że jego słowa i działalność w sferze polityki były sprzeczne. Piłsudski aktywnie starał się o zjednoczenie Polski i Litwy, a mówią, że to popsuło stosunki między obydwoma krajami. W 1920 r. Piłsudski zaaranżował powstanie na Wileńszczyźnie, podczas którego zajął i przyłączył do Polski prawie jedną trzecią terytorium Litwy razem z Wilnem.

W tym samym 1920 r. Piłsudski, jako przywódca polityczny, otrzymał laskę marszałkowską z ramienia armii i tytuł Pierwszego Marszałka Polski. Piłsudski miał dużo ambicji i niezrealizowanych planów, a jednym z nich było stworzenie silnej unii wojskowej Europy środkowej i wschodniej pod nazwą Intermarium (Międzymorze). Taka unia zawarta przez 9 ówczesnych państw regionu, mogłaby przeciwstawić się zbrojnie dwóm nieobliczalnym sąsiadom – Związkowi Radzieckiemu i Niemcom.  

Marszałek Piłsudski został pochowany w 1935 r. na Wawelu, obok najwybitniejszych przywódców Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a jego serce, na jego własne życzenie, zostało pochowane na wileńskim cmentarzu na Rossie, w mieście jego młodości.