Rejon Wileński

Ogólne dane o Samorządzie Rejonu Wileńskiego

Samorząd Rejonu Wileńskiego – jeden z największych samorządów na Litwie. Rejon zajmuje powierzchnię 2129 metrów kwadratowych i jest podzielony na 23 gminy. Rejon na północy, południu i wschodzie otacza stolicę Litwy Wilno, z dobrze rozwiniętą infrastrukturą publiczną i biznesową infrastrukturą wiejską, zdolną do zrównoważonego i dynamicznego rozwoju, potrafiący przyciągać nowe inwestycje i zapewniać każdej osobie wysoką jakość życia i środowiska. Terytorium Rejonu Wileńskiego na wschodzie graniczy z Republiką Białorusi, na skraju północnym graniczy z rejonami święcianskim i malackim, w części północno – zachodniej sąsiad rejonu – to rejon szyrwincki, na zachodzie – rejon elektreński, na południowym zachodzie – rejon trocki, od strony południowej – rejon solecznicki.
W rejonie wileńskim przeważają głównie obszary wiejskie (w sumie 1163 wsi). Po sztucznym oddzieleniu miasta Wilna od rejonu wileńskiego, pozostało jedyne miasto Niemenczyn, stanowiące samodzielną gminę. Na terytorium samorządu znajdują się cztery miasteczka – Bezdany, Mejszagoła, Mickuny i Szumsk. Liczba ludzi mieszkających na wsi w rejonie wileńskim sięga 95 proc. ogółu mieszkańców samorządu, a średnio na Litwie mieszka na wsi 33 procent ludności. Mieszkańcy rejonu wileńskiego odznaczają się gościnnością, życzliwością, odmiennością – mają szczególne tradycje wielokulturowe, które starannie pielęgnują.

Mieszkańcy

W rejonie wileńskim mieszka 10 1404 mieszkańców. Samorząd Rejonu Wileńskiego wyróżnia się zróżnicowanym składem etnicznym ludności: 52,1% ogółu ludności to Polacy, 32,5%  – Litwini. Reszta to Rosjanie – 8%, Białorusini – 4,2% i inne narodowości (Ukraińcy, Tatarzy, Żydzi).

Krajobraz

Teren rejonu jest bardzo zróżnicowany. W zachodniej części rejonu leży Wyżyna Auksztocka, na południowym wschodzie – Wyżyna Miednicka. Znajdują się tu najwyższe miejscowości Litwy – wzgórza Wysokie, Józefowe i Krupnicze, górując na ponad 290 metrów nad poziomem morza. Tymczasem, w centralnej i wschodniej części położone są doliny Wilii, Wilenki i Waki. Dla części północnej rejonu są typowe niziny.

Dziedzictwo

Rejon wileński jest bogaty w cenne krajobrazy, pomniki historii, architektury, przyrody, wsie etnograficzne. Decyduje to o ogromnym potencjale rozwoju turystyki wiejskiej oraz usług rekreacyjnych. Zaletą jest duża lesistość terytorium rejonu (36,8 proc.) i obfitość dojrzałych lasów. Największe masywy lasów są w okolicach Niemenczyna. Należy docenić wpływy leżącej w pobliżu stolicy na ruch turystów w powiecie wileńskim. Rejon wileński posiada znaczny potencjał rekreacyjny, zwłaszcza na terytoriach parków regionalnych Oświe i Wilii, na niektórych obszarach podmiejskich. To właśnie te regionalne parki i rezerwaty krajobrazowe Alionys, Baravykines, Kruopines, z punktu widzenia ochrony przyrody i rekreacji są bardzo cenne. Najcenniejsze przyrodnicze kompleksy są strzeżone w rezerwatach geomorfologicznych Grionu, Juozapinės, Kuosinės, Skersabaliai, hydrograficznych Kena i Wilno, botanicznych Medininkų i Pravalas, rezerwacie ornitologicznym Papio.

Zamek miednicki. 2 km od granicy z Białorusią, stoi największy na Litwie zamek grodowy- zamek miednicki. Jest on w kształcie nieregularnego kwadratu i zajmuje obszar dwóch hektarów (z wałami ochronnymi i rowami – 6,5 ha). Stoi na krawędzi równiny, obok bagna. Wokół zamku był podwójny rów, a pomiędzy rowami – drewniana ściana. W rogu ściany obronnej stała pięciopiętrowa wieża, w środku południowej ściany – inna, trochę mniejsza. Jedna z dolnych bram była w ścianie wschodniej, druga w środku zachodniej ściany, a wyższa brama była w ścianach północnej i południowej.
Po raz pierwszy o zamku wspomniano w r. 1385, gdy Krzyżacy zaatakowali okolice Oszmiany i próbowali otoczyć zamek miednicki. Nie ma wątpliwości, że kamienny zamek został zbudowany przed końcem XV wieku. Gdzieś w końcu XV – na początku XVI wieku były spalone resztki drewnianego zamku. Zamek miednicki – od 2004 r. jest filią Muzeum Historycznego w Trokach. Na rekonstrukcję zamku otrzymano finansowanie z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, z którego w latach 2010-2012 był realizowany pierwszy etap odbudowy zamku miednickiego. W 27- metrowej wieży urządzono muzeum, w którym rozlokowały się cztery sale wystawowe.

Młyn dworu w Lubowie. W znajdującym się około 20 kilometrów od Wilna Lubowie, w pobliżu parku Europy na zwiedzających czeka unikalny obiekt kultury – urządzone w kamiennym młynie muzeum dworu lubowskiego. Kamienny młyn dworu budowali mistrzowie zagraniczni, więc wiele autentycznego wyposażenia młyna pozostało do dziś, prawie wszystkie z nich działają. Na drugim piętrze młyna – ekspozycja historii stron dworu w Lubowie, obejmująca pół tysiąca lat. Lubowo – jeden z najstarszych dworów na Litwie, położony w malowniczej okolicy nad rzeką Gereja, obecnie nazywanej Żalesa. Już w pierwszych książkach skarbowych wielkiego księcia litewskiego i króla Polski Zygmunta Augusta w r. 1546 wspomniane są wykonywane naprawy stawów dworu w Lubowie. Prawdziwy złoty wiek dwór w Lubowie przeżył w XIX wieku, gdy dworek był własnością rodziny Sliźniów, spokrewnionej z Tyszkiewiczami. Znanych nazwisk w historii dworu było i więcej. Oprócz Zygmunta Augusta, dworem zarządzali również Mikołaj Radziwiłł Rudy, później Marcin Kryspin Kirszenstein i inni arystokraci, którzy wyróżnili się na stronach historii kraju. Pełen tajemnic, niespodzianek i odkryć, najbardziej romantyczny dwór Litwy – Lubowo (z jęz. litewskiego – miłość) przedstawiony z inicjatywy rzeźbiarza Gintarasa Karosasa w nowo założonym muzeum, w unikalnym młynie dworskim o kamiennym murze. W pomniku dziedzictwa technicznego opowiada się historię dworu i prezentuje się autentyczne wyposażenie młyna.
Dwór – muzeum w Lubowie jest uznany za jeden z najlepszych w Europie przykładów ochrony dziedzictwa kulturowego – został odznaczony nagrodą dziedzictwa kulturowego UE oraz nagrodą „Europa Nostra”…

Dworek w Borejkowszczyźnie. W pobliżu Wilna, przy starej drodze Wilno – Mińsk, we wsi Borejkowszczyzna, znajduje się dworek z XIX wieku, w którym w latach 1853-1861 mieszkał poeta Władysław Syrokomla (prawdziwe nazwisko Ludwik Kondratowicz). Lata życia poety, spędzone w dworku w Borejkowszczyźnie były najbardziej twórcze. To tutaj Władysław Syrokomla stworzył swoje dwadzieścia cztery dzieła, w tym jeden z najważniejszych swoich utworów – Margier, którzy stał się symbolem walki Litwinów z Krzyżakami, oraz pierwszy przewodnik turystyczny po Litwie “Wycieczki z Wilna po Litwie”, na którego stronach autor tymi słowami zachęca poznać rodzinne miejsca: “… to wstyd zupełnie nie znać kraju, w którym mieszkamy, albo, co gorsza, lepiej znać obce kraje, niż swój własny.”
W 1973 roku, upamiętniając 150 rocznicę urodzin Wł. Syrokomli, w dworku w Borejkowszczyźnie został otwarty pokój memorialny pisarza. Wystawa przedstawia życie i twórczość pisarza. Na ścianie zamontowano tablicę pamiątkową. W r. 2011 dworek w Borejkowszczyźnie został zrekonstruowany. Teraz działa tam muzeum Władysława Syrokomli, biblioteka wiejska z czytelnią internetową oraz centrum informacji turystycznej rejonu wileńskiego.
Zagroda w Borejkowszczyźnie – to ulubione miejsce spotkań poetów Wileńszczyzny. Tu odbywają się organizowane przez centralną bibliotekę rejonu wileńskiego wiosenne Święta Poezji, tradycyjne imprezy polskich poetów wileńskich “Maj nad Wilią”.

Odblaski żywej historii

Rejon jest szczególnie znany ze swoich palm. Palmy wileńskie – to kolorowe rózgi, mocno uplecione na suchych drewnianych patykach z jednej strony lub dookoła, o różnych wzorach, składających się ze swoiście dobranych wielokolorowych suszonych roślin, suchych kwiatów, farbowanych wiórów, z wplecionym w górze szarym lub farbowanym na zielono pęczkiem mietlicy jeziornej, około pół metra długości, o różnej grubości. Tradycyjne palmy wileńskie były głównie wite, łącząc kwiaty o jasnym kolorze wzorem spiralnym, przypominającym wicie sznura, a współczesne – najczęściej szarego lub pastelowego koloru, ich wzór jest komponowany prościej. Tradycja tzw. palm wileńskich sięga czasów królewicza Kazimierza. Takie palmy, które widzimy dziś, są unikatowe na całym świecie. Palmy zasłynęły i były zaliczone do drobnych dzieł sztuki ludowej dzięki staraniom znanego artysty malarza Ferdynanda Ruszczyca (1870-1936). Tą tradycję należy chronić. Kolebką wicia palm jest wieś Krawczuny w gminie Zujuny. Prawie we wszystkich wsiach tej gminy i teraz mieszkają słynne palmiarki. Od r. 2000 w Ciechanowiszkach działa Izba Palm i Użytku Codziennego.